Vertaalbank – Blog voor en over beëdigde vertalingen

Categorie: Beëdigde vertalingen

  • Gedragscode: volledigheid

    Gedragscode: volledigheid

    Binnen het vertaalvak vormt de gedragscode een moreel en professioneel kompas. Voor beëdigde vertalers geldt deze code als een fundament waarop het vertrouwen van opdrachtgevers, juridische instanties en andere belanghebbenden gestoeld is.

    Wat verstaan we onder volledigheid?

    Onder volledigheid wordt verstaan dat de vertaling volledig en getrouw is: de beëdigde vertaler dient alles wat in de brontekst staat te vertalen, zonder toevoegingen, weglatingen of inhoudelijke wijzigingen. Elk element, hoe klein ook – een opmerking in de marge, een stempel, een doorhaling – maakt integraal onderdeel uit van de brontekst en verdient een juiste plaats in de vertaling.

    “Ik streef er steeds naar aan de hoogste kwaliteitsnormen te voldoen, met name wat betreft de inhoudelijke getrouwheid aan de brontekst, het gebruik van het juiste taalregister en het gebruik van de gewenste lay-out.” (Staatscourant 2024, 176)

    Deze eis van volledigheid is breder dan het omzetten van woorden. Het vereist nauwkeurigheid, taalgevoeligheid en een diepgaande kennis van de context waarin een tekst functioneert. Met name in juridische of officiële documenten kunnen ogenschijnlijk onbelangrijke details zoals een spelfout, een onleesbare zin of een ongebruikelijke formulering juridische gevolgen hebben. Volledigheid vraagt dus om zorgvuldige afweging en verantwoording.

    In de praktijk

    Zo kan het voorkomen dat een beëdigde vertaler een document ontvangt waarin handgeschreven correcties zijn aangebracht. De vertaler dient ook dit over te nemen en zichtbaar te maken in de vertaling. Hierbij kan gedacht worden aan het gebruik van een ander ‘handgeschreven’ lettertype en het gebruik van doorhalingen indien de achterliggende tekst nog leesbaar is. Ook kunnen voetnoten worden gebruikt.

    Stel, de vertaler ontvangt een geboorteakte ter vertaling, maar ziet dat er een handgeschreven correctie is aangebracht: de oorspronkelijke naam is doorgehaald en een nieuwe naam ernaast geschreven. De vertaler mag dit niet negeren of gladstrijken in de vertaling. In plaats daarvan dient hij of zij de aanpassing neutraal weer te geven.

    Marianne Maria

    Ook kan het zijn dat de vertaler een juridische uitspraak met ongebruikelijke zinswendingen of zelfs grammaticale fouten te zien krijgt. Het is niet aan de vertaler om dergelijke ‘onvolkomenheden’ te corrigeren. Juist het behoud van deze elementen kan essentieel zijn voor de interpretatie door een rechter of notaris.

    In gevallen waarin de brontekst een evidente fout bevat – bijvoorbeeld een typefout, grammaticale vergissing of feitelijke onjuistheid – is het voor een beëdigde vertaler expliciet niet toegestaan deze te corrigeren of te verdoezelen. In plaats daarvan kan1 gebruik worden gemaakt van de aanduiding “sic“, een Latijnse term die letterlijk “zo is dit gezegd” betekent. Door deze tussen haakjes achter het betreffende woord of zinsdeel te plaatsen, geeft de vertaler aan dat de fout of eigenaardigheid letterlijk uit de brontekst is overgenomen.

    “De partijen zijn overeengekomen dat de overdracht zal plaatsvinden op 31 juni [sic] 2025.”

    Hieruit blijkt dat de onmogelijke datum in het origineel stond en niet een fout is die is veroorzaakt door de vertaler. Sic fungeert zo als een subtiele maar doeltreffende manier om trouw te blijven aan het origineel zonder misverstanden te veroorzaken bij de lezer van de vertaling.

    Als alternatief hierop kan en mag de vertaler, indien nodig, een voetnoot toevoegen om toelichting te geven – mits puur taalkundig, feitelijk en zonder interpretatie.

    Kwaliteitsnormen en taalregister

    De gedragscode onderstreept ook het belang van kwaliteit en het juiste taalregister. Dat betekent dat een beëdigde vertaler bij het streven naar volledigheid niet alleen alle inhoud moet overbrengen, maar dit ook moet doen in een register dat past bij het genre van de brontekst. Een notariële akte vraagt om een ander register dan een vonnis of een diploma. De vertaler dient de doeltekst dus ook niet (in)formeler te maken dan de brontekst. Volledigheid veronderstelt dus niet louter volledigheid van tekstuele inhoud, maar ook van stijl en toon.

    Opmaak

    Tot slot wordt in de gedragscode gewezen op het belang van de opmaak of de lay-out. Een beëdigde vertaler neemt de opbouw, indeling en visuele structuur van het origineel zoveel mogelijk over. Als een document bijvoorbeeld genummerde paragrafen, tabellen of kolommen bevat, wordt dit in de vertaling gereproduceerd. Dit draagt bij aan de leesbaarheid, vergelijkbaarheid en juridische geldigheid van de vertaling.

    Volledigheid is geen kwestie van tekstlengte, maar van zorgvuldigheid, transparantie en verbinding aan de bron. Het is een ethische keuze die de integriteit van de vertaling waarborgt. Wie als beëdigd vertaler deze kernwaarde consequent toepast, stelt niet zichzelf centraal, maar het proces van rechtvaardige, transparante communicatie.

    1. Het gebruik van sic vereist wel terughoudendheid. Overvloedig of onzorgvuldig gebruik kan als betweterig of onprofessioneel worden ervaren. Ook dient de vertaler te controleren of het gebruik van sic in beginsel wel gangbaar is binnen de desbetreffende doeltaal. ↩︎
  • Wetgeving: Vooruitblik op het nieuwe Wetboek van Strafvordering en implicaties voor vertalers

    Wetgeving: Vooruitblik op het nieuwe Wetboek van Strafvordering en implicaties voor vertalers

    De Nederlandse overheid werkt sinds 2014 aan een integrale herziening van het Wetboek van Strafvordering. Dit omvangrijke wetgevingsproject beoogt het strafproces toekomstbestendig te maken, zowel juridisch als praktisch. Volgens de huidige planning treedt het herziene wetboek niet eerder dan 2029 in werking, maar de contouren van de veranderingen worden steeds duidelijker. Voor beëdigde vertalers — met name zij die vertalingen leveren omtrent strafzaken — is het van belang tijdig inzicht te krijgen in de aanstaande wijzigingen.

    Achtergrond en doelstellingen

    Het huidige Wetboek van Strafvordering stamt uit 1926 en is ondanks vele wijzigingen inmiddels verouderd. De hervorming moet leiden tot een efficiënter en overzichtelijker strafproces, waarin digitalisering, transparantie en rechtsbescherming centraal staan. In de toelichting op het wetsvoorstel stelt Minister Weerwind:

    “We leven in een tijd waarin relatief nieuwe strafbare feiten als digitale criminaliteit aan de orde van de dag zijn. Het nieuwe wetboek stelt de strafrechtketen in staat beter in te spelen op technologische ontwikkelingen die elkaar razendsnel opvolgen. Ik vind het daarnaast belangrijk dat de belangen van alle betrokkenen goed zijn meegenomen. Dus ook de belangen van het slachtoffer. Het wetboek bevat voor slachtoffers verbeteringen, bijvoorbeeld met betrekking tot het kennisnemen van de stukken in het strafdossier.”

    De Raad voor de Rechtspraak heeft aangegeven dat het wetsvoorstel belangrijke stappen zet richting een modern Wetboek van Strafvordering, maar er wordt ook gewaarschuwd dat te veel detaillering kan leiden tot een te inflexibele rechtspraktijk. De Raad benadrukt dat het wetsvoorstel voldoende flexibiliteit moet behouden om de werking van het strafproces niet te belemmeren.

    Belangrijkste, voorlopige wijzigingen

    Digitalisering van het procesverloop

    De gehele strafrechtketen zal in de toekomst steeds meer digitaal opereren. Processtukken, bewijsstukken en communicatie tussen ketenpartners zullen digitaal beschikbaar en uitwisselbaar zijn. Dit heeft directe gevolgen voor vertalers, onder andere in het vertalen van digitale dossiers, e-mails, interfaces en elektronische bewijsstukken. Het is echter belangrijk om te benadrukken dat er zorgen bestaan over de haalbaarheid en de gevolgen van zo’n uitgebreide digitalisering.

    Versterking van de positie van het slachtoffer

    Slachtoffers krijgen een actievere rol in het proces. Zij mogen eerder en uitgebreider kennisnemen van het dossier, eigen stukken toevoegen en onderzoeksverzoeken indienen. In grensoverschrijdende zaken zal dit in de praktijk waarschijnlijk leiden tot een stijging van het aantal slachtofferverklaringen, verzoeken en begeleidende documenten die beëdigd vertaald moeten worden.

    Herstructurering en vereenvoudiging van het wetboek

    De thematische herstructurering van het wetboek (bijvoorbeeld ‘opsporing’, ‘vervolging’, ‘tenuitvoerlegging’) maakt het wetboek toegankelijker. Toch wordt er binnen de Raad voor de Rechtspraak opgemerkt dat de introductie van nieuwe juridische terminologie en veranderingen in de procesvolgorde de duidelijkheid van het wetboek juist zou kunnen verminderen. Vertalers zullen hun vakkennis op dit vlak moeten actualiseren en mogelijk ook nieuwe juridische termen moeten leren om de veranderingen adequaat te vertalen.

    Duidelijkere afbakening van bevoegdheden

    Het nieuwe wetboek voorziet in preciezere bepalingen rond de bevoegdheden van opsporingsinstanties, met bijzondere aandacht voor digitale opsporing en privacybescherming. Dit kan leiden tot meer technische en juridische documentatie die vertalers zorgvuldig moeten vertalen. De Raad heeft echter aangegeven dat er zorgen bestaan over de concentratie van macht bij de officier van justitie, wat zou kunnen leiden tot een onevenwichtige machtsverhouding in het proces.

    Gevolgen voor beëdigde vertalers

    De aangekondigde hervorming zal het werkveld van beëdigd vertalers op meerdere vlakken beïnvloeden. De verandering naar een (meer) gedigitaliseerd proces en de nieuwe structuur van het wetboek zullen nieuwe uitdagingen met zich meebrengen. Vertalers zullen geconfronteerd worden met een grotere hoeveelheid digitale documenten, nieuwe termen die correct vertaald moeten worden, en de noodzaak om bij te blijven met de technologische ontwikkelingen in het strafproces. De Raad voor de Rechtspraak heeft aangegeven dat de implementatie van het nieuwe wetboek nog enkele jaren op zich zal laten wachten, en dat er mogelijk vertragingen zullen optreden. Het is dus essentieel voor vertalers om voorbereid te blijven en kennis te nemen van de voorgestelde veranderingen, zodat zij tijdig hun werkprocessen kunnen aanpassen.

    (Zie ook: Nieuw Wetboek van Strafvordering, Rijksoverheid; Memorie van toelichting voorstel van wet tot vaststelling van het nieuwe Wetboek van Strafvordering, Rijksoverheid; Netherlands: New Code of Criminal Procedure Under Consideration by Legislature (Engelstalig), Library of Congress)

  • Gedragscode: vertrouwelijkheid

    Gedragscode: vertrouwelijkheid

    Vertrouwelijkheid als Kernwaarde

    Binnen de gedragscode voor tolken en vertalers is vertrouwelijkheid niet slechts een aanbeveling, maar een expliciete kernwaarde. Van beëdigde vertalers wordt verwacht dat zij op zorgvuldige, professionele en integere wijze omgaan met alle informatie die zij in de uitoefening van hun beroep verkrijgen. Vertrouwelijkheid is een fundamenteel onderdeel van het vertrouwen dat opdrachtgevers en instanties stellen in beëdigde vertalers.

    “De vertaler heeft een geheimhoudingsplicht, die rechtstreeks volgt uit de Wbtv. In artikel 32 van de Wbtv staat als volgt omschreven:

    ‘[…] De beëdigde vertaler is verplicht tot geheimhouding van de gegevens waarover hij bij de uitoefening van zijn werkzaamheden de beschikking krijgt en waarvan hij het vertrouwelijk karakter kent of redelijkerwijs moet vermoeden, […]’” (Staatscourant 2024, 176)

    De geheimhoudingsplicht

    De plicht tot geheimhouding betekent dat alle inhoudelijke informatie uit documenten die ter vertaling worden aangeboden, niet gedeeld wordt met derden, tenzij hier een duidelijke wettelijke basis voor is, of de aard van de vertaaldienst dit strikt noodzakelijk maakt.

    “In sommige situaties moet de vertaler zijn geheimhoudingsplicht doorbreken. Zie tweede volzin van artikel 32 van de Wbtv ‘[…] … behoudens voor zover enig wettelijk voorschrift hem tot mededeling verplicht of uit zijn werkzaamheden de noodzaak tot mededeling voortvloeit. … […]’

    Dat kan bijvoorbeeld aan de orde zijn als de vertaler in een strafzaak als getuige wordt gehoord door een rechter(-commissaris). Maar soms blijft zelfs dan geheimhouding het uitgangspunt. Dat zal bijvoorbeeld het geval zijn wanneer de vragen die aan de vertaler als getuige worden gesteld, betrekking hebben op wat er vertrouwelijk is gecommuniceerd tussen een anderstalige verdachte en zijn raadsman. Deze raadsman is een zogenaamde geheimhouder en hoeft die geheimhouding niet te doorbreken. Het zogeheten verschoningsrecht. De vertaler heeft in dat geval een van de raadsman afgeleid verschoningsrecht (zie in dit verband ook artikel 11a, eerste lid, laatste volzin, Advocatenwet).” (Staatscourant 2024, 176)

    Denk hierbij in de praktijk voornamelijk aan de inhoud van documenten als gerechtelijke stukken, medische dossiers of financiële rapportages: informatie die vaak gevoelig, persoonlijk of strategisch van aard is en niet gepubliceerd of (algemeen) bekendgemaakt dient te worden.

    Zorgvuldige informatiebehandeling

    De gedragscode schrijft voor dat de beëdigd vertaler uiterst zorgvuldig omgaat met alle informatie die tijdens een opdracht wordt verstrekt. Logischerwijs betekent dit dat er passende maatregelen moeten worden genomen voor digitale beveiliging, zoals het gebruik van versleutelde communicatiekanalen en veilige opslag.

    Daarnaast geldt dat vertrouwelijke informatie na afloop van de opdracht dient te worden vernietigd, tenzij andere afspraken zijn gemaakt. Het achterhouden of onzorgvuldig bewaren van documenten kan niet alleen het vertrouwen schaden, maar mogelijk ook juridische gevolgen hebben.

    Delen van informatie met derden

    Soms vereist een vertaalopdracht de betrokkenheid van een derde partij, zoals een reviserend vertaler of een terminologiespecialist. In die gevallen draagt de beëdigd vertaler de geheimhoudingsplicht expliciet over aan deze derde, bijvoorbeeld door middel van een schriftelijke geheimhoudingsverklaring. Dit borgt dat ook bij samenwerking het vertrouwelijke karakter van de vertaling gewaarborgd blijft.

  • Gedragscode: integriteit, onafhankelijkheid en onpartijdigheid

    Gedragscode: integriteit, onafhankelijkheid en onpartijdigheid

    Voor beëdigde vertalers is integriteit geen vrijblijvende morele keuze, maar een juridisch en beroepsmatig bindende verplichting. De gedragscode voor beëdigde vertalers is duidelijk: wie in deze functie opereert, moet zich strikt houden aan de kernwaarden van integriteit, onafhankelijkheid en onpartijdigheid – vóór, tijdens en na elke opdracht.

    Verplicht integer handelen

    Beëdigde vertalers zijn wettelijk gehouden aan een gedragscode die hen tot een hoge mate van moreel en professioneel bewustzijn verplicht.

    In de praktijk betekent dit onder meer:

    • dat er geen ruimte is voor persoonlijke meningen of interpretaties en deze niet moeten worden geuit, ongeacht de inhoud of context van de tekst;
    • elke vorm van belangenverstrengeling of de schijn daarvan onmiddellijk moet worden gemeld aan de opdrachtgever;
    • geen andere informatie dient te worden verstrekt dan strikt noodzakelijk voor de opdracht – ook niet op verzoek van een partij;
    • geen giften of tegenprestaties van betrokkenen aanvaard mogen worden;
    • dat de vertalen een opdracht af dient te wijzen of te staken als zijn of haar objectiviteit niet langer gegarandeerd kan worden.

    Deze gedragsregels zijn niet optioneel; ze gelden onverkort voor elke beëdigd vertaler.

    Onafhankelijkheid als toetssteen

    De beëdigd vertaler staat altijd los van de partijen, aan de zijlijn. Die onafhankelijkheid moet gewaarborgd blijven – ook digitaal. Dit houdt in dat vertalers voorzichtig en professioneel omgaan met hun aanwezigheid op sociale media.

    “Bij gebruik van de social media moet de vertaler zich bewust zijn van de houding die de vertaler in het openbaar dient uit te stralen. Hij voorkomt dat zijn bijdragen zijn integriteit of onpartijdigheid aantasten. Soms kan het wekken van de schijn al negatieve gevolgen hebben voor het kunnen uitvoeren van een vertaalopdracht voor een bepaalde opdrachtgever.”(Staatscourant 2024, 176)

    Openbare bijdragen mogen nooit het vertrouwen in de onpartijdigheid van de vertaler ondermijnen. De beroepsgroep kent immers een voorbeeldfunctie, niet alleen binnen juridische contexten, maar ook in bredere maatschappelijke zin.

    Actieve meldplicht bij belangenverstrengeling

    Zodra er sprake is van een (vermeend) persoonlijk of professioneel belang dat de onafhankelijkheid of onpartijdigheid in het gedrang kan brengen, is de vertaler verplicht de betrokken partijen onmiddellijk te informeren. Blijft die situatie voortduren of verergert deze, dan is de beëdigde vertaler gehouden de opdracht stop te zetten. Het risico op partijdigheid of beïnvloeding mag niet bestaan – zelfs niet in de schijn.

    Een waakzaam geweten

    De gedragscode is de praktische invulling van de eed die iedere beëdigd vertaler aflegt. Het is geen theoretisch document, maar een set van concrete gedragsregels waar geen ruimte is voor interpretatie of afwijking. Wie deze normen niet naleeft, riskeert tuchtrechtelijke gevolgen en uiteindelijk doorhaling in het register.

    “De vertaler laat zijn werkzaamheden niet beïnvloeden door druk van buitenaf en hij voert zijn werkzaamheden in alle vrijheid en zonder vrees uit. Dit houdt onder meer in dat hij in alle vrijheid zijn werkzaamheden uitoefent. [sic] De vertaler laat zich niet intimideren of onder druk zetten bij het uitvoeren van zijn werk. Is die vrees er wel dan kan dat een reden zijn om de opdracht te weigeren/beëindigen. Het is raadzaam dat de vertaler die angst bespreekbaar maakt met zijn opdrachtgever.”(Staatscourant 2024, 176)

    De beëdigd vertaler draagt bij aan de rechtszekerheid. Dat vereist constante waakzaamheid en een diep besef van de verantwoordelijkheden die het ambt met zich meebrengt. Niet alleen omdat het mooi is, maar ook omdat het moet.

    (Zie ook het Besluit gedragscode voor tolken en vertalers in het kader van de Wet beëdigde tolken en vertalers 2024, Staatscourant 2024, 176)

  • Vertaalpraktijk: de verklaring van de beëdigd vertaler

    Vertaalpraktijk: de verklaring van de beëdigd vertaler

    In de context van een beëdigde vertaling speelt de verklaring een cruciale rol. Het is niet slechts een formaliteit, maar een juridisch en professioneel fundament dat de vertaling kracht bijzet. De verklaring – ook wel de “slotformule” – bevestigt de echtheid en integriteit van het werk en verbindt de vertaler eraan als beëdigde professional.

    Inhoudelijke elementen van de verklaring

    Een verklaring van een beëdigd vertaler bevat doorgaans de volgende elementen:

    • Bevestiging van volledigheid en juistheid
      De vertaler verklaart dat de vertaling naar zijn of haar beste kunnen en geweten, getrouw en volledig is uitgevoerd ten opzichte van het originele document. Dit kernelement is zeer gangbaar en slaat terug op de eed.
    • Identificatie van het originele document
      De verklaring vermeldt vaak welk brondocument is vertaald, inclusief bijvoorbeeld het type document, datum, taal en eventueel het aantal pagina’s. Dit voorkomt fraude en vervalsing.
    • Naam en status van de vertaler
      De volledige naam van de vertaler, diens Wbtv-registratienummer en de vermelding dat hij of zij als beëdigd vertaler is ingeschreven in het register voor beëdigde tolken en vertalers (Rbtv) is een vast onderdeel van de verklaring. Het moet voor de ontvanger van de vertaling mogelijk zijn de vertaler te identificeren.
    • Plaats, datum en handtekening
      De verklaring wordt meestal voorzien van een datum en plaats van ondertekening, en bevat in ieder geval de originele handtekening van de vertaler. Vaak wordt ook een stempel toegevoegd.

    Niet verplicht, wél professioneel

    Hoewel de verklaring van een beëdigd vertaler doorgaans een vaste vorm volgt, zijn niet alle genoemde onderdelen strikt wettelijk verplicht. In veel gevallen zijn het beroepsnormen en best practices die door instanties zoals het NGTV en het Bureau Wbtv worden aanbevolen. Deze richtlijnen zijn bedoeld om de kwaliteit en betrouwbaarheid van beëdigde vertalingen te waarborgen, en om transparantie te bieden aan de ontvangers van de vertaling.

    “Het is gebruikelijk dat een beëdigde vertaler gewaarmerkte vertalingen voorziet van een stempel. Op die manier is voor de afnemer en eventuele verdere gebruikers van het document gemakkelijk te zien dat het een gewaarmerkte vertaling betreft. Deze werkwijze was en is niet verplicht, maar is wel al decennia lang volledig ingeburgerd in de vertaalwereld.” (Bureau Wbtv)

    Zo is het gebruik van een persoonlijke stempel dus niet per definitie verplicht, maar het draagt wél bij aan de herkenbaarheid en controleerbaarheid van de vertaler. Evenzo is het expliciet benoemen van het soort brondocument geen wettelijke eis, maar het helpt om eventuele misverstanden of betwisting achteraf te voorkomen. Door deze werkwijzen te hanteren, toont de vertaler niet alleen zorgvuldigheid, maar ook toewijding aan de professionele standaarden van het vakgebied.

    Wat de verklaring moet weerspiegelen

    De verklaring is niet alleen een feitelijke bevestiging, maar getuigt van de professionaliteit, onafhankelijkheid en zorgvuldigheid van de vertaler. Het laat zien dat de vertaler zich bewust is van zijn of haar rol binnen een juridisch kader en handelt conform de beroepsethiek.

    Het is belangrijk dat de verklaring neutraal is opgesteld en vrij van subjectieve oordelen. Ze moet vertrouwen wekken bij de ontvangende instantie – of dit nu een rechtbank, notaris of overheidsinstantie is – en garanderen dat de vertaling juridisch bruikbaar is.

  • Vertaalpraktijk: ‘valse vrienden’ in juridische en financiële vertalingen

    Vertaalpraktijk: ‘valse vrienden’ in juridische en financiële vertalingen

    In juridische en financiële vertalingen zijn “false friends” – of valse vrienden – een veelvoorkomende bron van misverstanden. Deze woorden lijken qua vorm sterk op woorden in de doeltaal, maar verschillen fundamenteel in betekenis. Binnen juridische of financiële contexten kunnen ze verstrekkende gevolgen hebben voor de rechtsgeldigheid of interpretatie van documenten.

    Enkele voorbeelden

    Een bekend voorbeeld is het Engelse woord “act”, dat in juridische context meestal verwijst naar een “wet“, en dus niet correct vertaald wordt met het Nederlandse “akte” (de notariële akte vertalen we als “notarial deed” of “notarial instrument”).

    Een ander voorbeeld is “solicitor” (UK), dat geen synoniem is voor “sollicitant”. Een solicitor is in het Verenigd Koninkrijk een juridisch professional die voornamelijk cliënten adviseert, juridische documenten opstelt, en hen vertegenwoordigt in bepaalde gerechtelijke procedures. Dit is ruwweg vergelijkbaar met de rol van een advocaat in civielrechtelijke zin. De correcte vertaling hiervan hangt af van de context.

    In juridische teksten komt het woord “demand” vaak voor in de betekenis van “eis” of “vordering”, terwijl de letterlijke vertaling – “vraag” – in economische contexten gebruikt wordt (zoals in vraag en aanbod). Een “letter of demand” is dus binnen een juridische context geen neutrale vraag, maar veelal een aanmaning.

    Op financieel gebied is “provision” een ander risicovol woord. In de boekhoudkundige context betekent het “voorziening” of “reservering” — bijvoorbeeld voor oninbare vorderingen. Een veelgemaakte fout is om het als “provisie” (commissie) te vertalen, wat in commerciële contexten juist een vergoeding voor bemiddeling is.

    Strategieën voor vertalers

    Een van de grootste risico’s bij het vertalen van schijnbaar bekende termen is de neiging om automatisch te kiezen voor een ogenschijnlijk gelijkwaardig Nederlands woord. Juridische en financiële termen functioneren altijd binnen een specifiek stelsel. Zo heeft een notary public in de Verenigde Staten een andere rol dan een notaris in Nederland. Het is dus essentieel om de institutionele en rechtsstelspecifieke context van een term aandachtig te analyseren vóór vertaling. Raadpleeg hiervoor officiële bronnen en academische literatuur – om de juiste interpretatie in de doeltaal te waarborgen.

    Voor veelgebruikte termen is het raadzaam om een persoonlijke of gedeelde terminologiedatabank op te bouwen. Deze databanken hoeven niet alleen de droge vertaling te bevatten; ze kunnen worden uitgebreid met context, bronvermeldingen en voorbeeldzinnen. Dit bevordert consistentie, vertaalzekerheid en voorkomt dat je bij elke nieuwe tekst opnieuw moet zoeken naar de juiste terminologie.

    Taal evolueert, en juridische en financiële terminologie doet dat ook. Nieuwe wetten, veranderingen in regelgeving of internationale ontwikkelingen kunnen invloed hebben op de betekenis of het gebruik van termen. Het bijhouden van vakliteratuur, jurisprudentie en beroepsrichtlijnen helpt je om als vertaler actueel en accuraat te blijven.

  • Wetgeving: de beroepsregels voor beëdigd vertalers

    Wetgeving: de beroepsregels voor beëdigd vertalers

    De gedragscode voor tolken en vertalers is een belangrijke richtlijn die de ethische en professionele normen definieert voor beëdigde vertalers en tolken. Deze code stelt regels vast die bijdragen aan de nauwkeurigheid, betrouwbaarheid en integriteit van vertaalwerk. De belangrijkste principes die in deze gedragscode aan bod komen, zijn integriteit, vertrouwelijkheid, volledigheid, transparantie en professionaliteit.

    Integriteit, onafhankelijkheid en onpartijdigheid

    Integriteit is de fundamentele waarde voor elke beëdigde vertaler. Het werk moet met de hoogste normen van eerlijkheid worden uitgevoerd, zonder persoonlijke interpretaties of voorkeuren die de betekenis van de oorspronkelijke tekst kunnen beïnvloeden. Vertalers dienen onafhankelijk te blijven van de betrokken partijen en mogen geen externe invloeden toelaten die de inhoud of de vertaling zouden kunnen beïnvloeden.

    In een vertaalopdracht voor een juridische overeenkomst tussen twee bedrijven, moet de vertaler de tekst letterlijk en zonder aanpassingen vertalen. Stel dat een van de partijen in de overeenkomst expliciet vraagt om bepaalde voorwaarden in hun voordeel aan te passen, bijvoorbeeld door ongunstige termen wat te verzachten. Dan moet de vertaler moet zich strikt aan de oorspronkelijke tekst houden en weigeren de voorwaarden te wijzigen, ongeacht de druk van de opdrachtgever.

    Onpartijdigheid is eveneens essentieel voor de rechtsgeldigheid van vertalingen. In juridische en financiële vertalingen moeten vertalers neutraal blijven, ongeacht de belangen van de betrokken partijen. Dit voorkomt dat persoonlijke voorkeuren of meningen van de vertaler de inhoud van vertaalde documenten beïnvloeden.

    Vertrouwelijkheid

    Vertrouwelijkheid is van cruciaal belang in de praktijk, vooral wanneer gevoelige of vertrouwelijke informatie wordt behandeld. Vertalers moeten zich verplichten om alle ontvangen informatie strikt vertrouwelijk te behandelen en mogen geen gegevens delen met derden zonder expliciete toestemming van de betrokken partijen.

    Een vertaler wordt ingeschakeld om een arbeidsovereenkomst te vertalen. Het is essentieel dat de vertaler de details van de overeenkomst, zoals salarisinformatie of clausules, niet deelt met anderen, ook niet met collega’s. Dit is van groot belang voor het vertrouwen van de opdrachtgever en de vertrouwelijkheid van de informatie.

    Vertrouwelijkheid geldt niet alleen tijdens de vertaalopdracht, maar ook daarna. Dit waarborgt de bescherming van persoonlijke en bedrijfsgegevens, wat essentieel is voor het opbouwen van vertrouwen tussen vertaler, opdrachtgever en andere betrokkenen.

    Na het afronden van een vertaling van een jaarrekening, mag de vertaler het document niet onnodig bewaren of delen met andere partijen. De informatie mag niet toegankelijk zijn voor onbevoegden.

    Volledigheid

    Volledigheid betekent dat alle informatie die het oorspronkelijke document of de oorspronkelijke boodschap bevat moet worden overgebracht, zonder dat er (belangrijke) details worden weggelaten of veranderd. Vertalers zijn verplicht om de inhoud volledig en nauwkeurig te vertalen, inclusief alle nuances, context en betekenis.

    In een vertaling van een contract moet de vertaler ervoor zorgen dat elk onderdeel van de overeenkomst, inclusief bijgevoegde juridische clausules en bijlagen, correct wordt overgezet. Het weglaten van bepaalde termen of bepalingen kan allerlei juridische gevolgen hebben, van misverstanden over de verplichtingen tussen de partijen tot geschillen.

    Het niet vertalen van volledige informatie kan leiden tot juridische complicaties of misverstanden, wat de betrouwbaarheid van vertalingen ondermijnt. Het waarborgen van volledigheid vereist zowel technische vertaalvaardigheden als een goed begrip van de context en de juridische implicaties van de vertaalde tekst.

    Bij de vertaling van een echtscheidingsakte moet de vertaler er zeker van zijn dat hij of zij alle details – van de verdeling van eigendommen tot alimentatieafspraken – volledig heeft vertaald. Het weglaten van een klein detail, zoals een specifieke afspraak over de kinderen, kan vervelende gevolgen hebben.

    Transparantie

    Transparantie houdt in dat vertalers duidelijk communiceren over hun werkmethoden, mogelijke beperkingen en keuzes die tijdens het vertaalproces worden gemaakt. Wanneer vertalers bijvoorbeeld stuiten op vertaalproblemen, zoals ambiguïteiten of onbekende terminologie, moeten zij dit expliciet aangeven aan de opdrachtgever en de juiste stappen ondernemen om een correcte vertaling te waarborgen.

    Tijdens de vertaling van een contract komt de vertaler een term tegen die op meerdere manieren geïnterpreteerd kan worden, afhankelijk van de juridische context. In plaats van de term direct te vertalen, neemt de vertaler contact op met de opdrachtgever om verduidelijking te vragen, zodat de juiste betekenis wordt overgebracht. Dit voorkomt misverstanden en zorgt voor een juiste interpretatie van het document

    Transparantie versterkt het vertrouwen van de opdrachtgever en zorgt ervoor dat de vertaling aan de verwachtingen voldoet. Dit principe zorgt ook voor een duidelijk overzicht van het vertaalproces en de keuzes die zijn gemaakt.

    Indien de vertaler gebruikmaakt van een gespecialiseerde vertaalsoftware, moet hij of zij dit aan de opdrachtgever melden, zodat de opdrachtgever op de hoogte is van het hulpmiddel dat gebruikt wordt. Dit kan bijvoorbeeld nuttig zijn als bepaalde terminologie inconsistent blijkt, wat het vertaalproces kan beïnvloeden.

    Professionaliteit

    Professionaliteit is de basis voor de uitoefening van het vertaalvak. Vertalers moeten hun werk met de hoogste mate van vakmanschap uitvoeren, waarbij zij zich houden aan de geldende wet- en regelgeving en zich constant blijven ontwikkelen. Professionaliteit omvat ook het naleven van deadlines, het leveren van vertalingen van uitmuntende kwaliteit en het naleven van hoge ethische standaarden in de uitoefening van het vak.

    Als er een strikte deadline is, bijvoorbeeld voor een rechtszaak, moet de vertaler ervoor zorgen dat het document op tijd wordt ingeleverd, zodat de cliënt geen nadelige gevolgen ondervindt.

    Daarnaast betekent professionaliteit dat vertalers en tolken zich bewust zijn van de juridische, culturele en terminologisch taalkundige aspecten van hun vakgebied. Dit stelt hen in staat om vertalingen te leveren die zowel accuraat als contextueel juist zijn.

    Bij het vertalen van juridische documenten, zoals contracten of vennootschapsakten, moet de vertaler niet alleen zorgen voor taalkundige nauwkeurigheid, maar ook een goed begrip hebben van de juridische systemen van zowel het brondocument als de doeltaal. Dit garandeert dat de vertaling zowel juridisch dekkend als relevant is.

    Normen en waarden

    De gedragscode voor tolken en vertalers biedt essentiële richtlijnen voor het behouden van hoge professionele normen binnen het vakgebied. De principes van integriteit, vertrouwelijkheid, volledigheid, transparantie en professionaliteit zorgen ervoor dat beëdigde vertalingen de gewenste betrouwbaarheid en rechtsgeldigheid behouden. Deze principes zijn niet alleen richtlijnen, maar fundamenten voor een verantwoordelijke en betrouwbare vertaalsector, die essentieel zijn voor de juridische en zakelijke sector.

    (Zie ook: Besluit gedragscode voor tolken en vertalers in het kader van de Wet beëdigde tolken en vertalers 2024, Staatscourant 2024, 176)

  • Wetgeving: de eed en zijn morele verplichtingen

    Wetgeving: de eed en zijn morele verplichtingen

    In Nederland moeten beëdigde vertalers een officiële eed of belofte afleggen die hen verplicht om de hoogste normen van integriteit, nauwkeurigheid en vertrouwelijkheid in hun werk te handhaven. Deze eed vormt de kern van het beroep van de beëdigd vertaler en speelt een sleutelrol in het waarborgen van de betrouwbaarheid en rechtsgeldigheid van beëdigde vertalingen.

    Wat is de eed?

    De eed die beëdigde vertalers afleggen is een formele belofte om hun vertalingen op een nauwkeurige en onpartijdige manier te maken. De vertaler belooft dat hij of zij geen enkel detail van het originele document zal veranderen, en dat de vertaling inhoudelijk gelijk is aan het origineel. Door de eed af te leggen, erkennen beëdigde vertalers hun professionele verantwoordelijkheid en plicht om de vertaling trouw en zonder enige toevoeging, wijziging of weglating weer te geven.

    De vertaler mag zelf kiezen of hij of zij de eed of de belofte aflegt. De eedsformule luidt:

    Ik zweer/beloof dat ik mijn werk als beëdigd vertaler eerlijk, nauwgezet en onpartijdig zal uitvoeren en mij bij de uitoefening van mijn vertaalwerkzaamheden zal gedragen zoals een goed beëdigd vertaler betaamt.
    Ik zweer/beloof dat ik geheimhouding zal betrachten ten aanzien van vertrouwelijke informatie waarvan ik door mijn werk kennis neem.

    Deze eed wordt afgelegd bij de rechtbank, waarna de vertaler officieel wordt erkend als beëdigd en bevoegd om vertalingen te leveren die in juridische en officiële contexten gebruikt kunnen worden. De eed is daarmee een garantie voor de betrouwbaarheid en de autoriteit van de vertaling.

    Eerlijk, nauwgezet en onpartijdig

    Eerlijkheid vormt de vertrouwensbasis voor cliënten en instanties in een beëdigde vertaling. De beëdigd vertaler is gehouden om waarheidsgetrouw te werken en geen elementen toe te voegen, weg te laten of aan te passen. Dit betekent ook dat er geen ruimte is voor creatieve interpretatie: de vertaling moet trouw blijven aan het bronmateriaal, ook wanneer formuleringen complex, juridisch beladen of van origine taalkundig incorrect geformuleerd zijn.

    Daarnaast houdt eerlijkheid ook in dat een vertaler transparant is over de eigen deskundigheid. Wanneer een tekst specialistische kennis vereist die buiten het eigen bereik valt, hoort de vertaler dit te erkennen en zo nodig door te verwijzen of aanvullende expertise in te schakelen. Dit bevordert niet alleen de kwaliteit van het werk, maar versterkt ook het professionele karakter van de sector.

    Zorgvuldigheid en nauwgezetheid zijn fundamenteel in elke beëdigde vertaling. Het juridische veld vraagt om precieze taal, waarin één woord of leesteken het verschil kan maken tussen rechtsgeldigheid en onduidelijkheid. Nauwgezetheid betekent dat de vertaler uiterst aandachtig werkt, met een scherp oog voor detail, juridische context en correcte terminologie.

    Nauwgezetheid is echter niet gelijk aan foutloosheid. Absolute perfectie bestaat niet, zelfs niet in het juridische domein. Belangrijk hierin is dat de vertaler zijn of haar werk uitvoert naar beste eer en geweten, binnen de grenzen van de eigen deskundigheid. Een zorgvuldig werkproces houdt ook in dat de vertaler bronnen raadpleegt, waar nodig overlegt met opdrachtgevers, en alert blijft op mogelijke interpretatieverschillen. De professionele plicht is niet om onfeilbaar te zijn, maar om de hoogst mogelijke precisie te betrachten.

    Deze benadering biedt opdrachtgevers — zoals notarissen, advocaten en instellingen — de zekerheid dat de vertaling niet alleen technisch correct is, maar ook juridisch houdbaar en zorgvuldig tot stand gekomen.

    Tot slot is onpartijdigheid een cruciale pijler onder het werk van een beëdigd vertaler, vooral binnen juridische en financiële contexten waarin belangen vaak gevoelig liggen. De beëdigd vertaler dient zich op te stellen als neutrale tussenpersoon: niet in dienst van één partij, maar in dienst van de correcte overdracht van informatie. Dat betekent dat persoonlijke meningen, sympathieën of commerciële belangen geen enkele rol mogen spelen in de uitvoering van het werk.

    Ook wanneer een opdrachtgever suggesties doet die juridisch riskant of onjuist zijn, dient de beëdigd vertaler vast te houden aan het principe van onpartijdigheid. In die zin fungeert de beëdigde vertaler als een waarborg tegen subjectiviteit in een vakgebied waarin taal juridische kracht heeft.

    Door deze neutraliteit strikt te waarborgen, levert de beëdigd vertaler een wezenlijke bijdrage aan de betrouwbaarheid en rechtsgeldigheid van vertaalde documenten. Onpartijdigheid is een fundamentele voorwaarde voor juridische communicatie over taalgrenzen heen. Het is deze principiële onafhankelijkheid die beëdigde vertalingen hun juridische waarde verleent, en die het vertrouwen van instanties, notarissen en rechtbanken in het vertaalproces rechtvaardigt

    Geheimhouding

    Naast nauwkeurigheid en objectiviteit is de plicht tot geheimhouding een van de belangrijkste verplichtingen die de beëdigd vertaler aangaat. Beëdigde vertalers hebben toegang tot vaak gevoelige informatie middels de juridische documenten, financiële gegevens, persoonlijke gegevens van cliënten, en vertrouwelijke bedrijfsinformatie die zij vertalen. Het is van groot belang dat vertalers absoluut vertrouwelijk omgaan met deze informatie.

    Wanneer een vertaler een testament vertaalt, heeft hij of zij toegang tot persoonlijke en misschien zelfs gevoelige familie-informatie. Het is essentieel dat deze informatie niet gedeeld wordt met derden of gebruikt wordt voor andere doeleinden dan het vertalen van het document. Evenzo kan een vertaler die werkt met jaarrekeningen van een bedrijf, vertrouwelijke informatie ontvangen over de financiële gezondheid van het bedrijf. Het lekken van dergelijke informatie zou niet alleen het vertrouwen van de cliënt schaden, maar ook mogelijk juridische gevolgen hebben voor alle betrokken partijen.

    Betekenisgeving

    De eed die een beëdigd vertaler aflegt is meer dan een formaliteit; het is een fundament onder het vertrouwen dat cliënten, rechtbanken en instellingen mogen stellen in de betrouwbaarheid van vertaalde documenten. Door eerlijkheid, nauwkeurigheid, onpartijdigheid en geheimhouding centraal te stellen, draagt de beëdigd vertaler actief bij aan de rechtszekerheid en het professioneel functioneren van het juridische systeem.

    De morele verplichtingen die voortvloeien uit de eed vormen een dagelijkse leidraad voor ethisch handelen in een vakgebied waar integriteit geen optie is, maar een vereiste. In een wereld van toenemende globalisering en juridische complexiteit blijft deze eed een onmisbare waarborg voor zorgvuldigheid en betrouwbaarheid.

    (Zie ook: Beëdiging vertaler en tolk, Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO); Inschrijfproces tolken & vertalers, Bureau Wbtv)